Materiaal voor de ambulante praktijk

Richtlijnen

  • Antibioticagids 2022 (met update in mei 2024)

De Belgische Gids voor anti-infectieuze behandeling in de ambulante praktijk 2021 van BAPCOC kreeg een update.

Wegens toenemende resistentie van de gonokok tegen azithromycine en de gewijzigde internationale richtlijnen hieromtrent, werden volgende fiches voor urogenitale infecties aangepast: urethritis, Pelvic Inflammatory Disease, behandeling van asymptomatische SOI en partnerbehandeling, acute prostatitis en orchi-epididymitis.

Bovendien is er een update van de richtlijn voor acute keelpijn, wegens het op de markt komen van Broxil.

Clindamycine is gecommercialiseerd als ovules voor intravaginale toediening als indicatie voor de behandeling van bacteriële vaginose, dit werd aangepast in de fiche acute vulvovaginitis.

Bovendien werden ook de richtlijnen voor het rationeel voorschrijven van antibiotica in de tandartspraktijk geïntegreerd in deze gids.

Deze volledige editie 2022 is zowel geïntegreerd in het online gecommentarieerd Repertorium van BCFI, als beschikbaar in een afdrukbare PDF.

De gids is bedoeld voor zorgverleners in de eerstelijnsgezondheidszorg in België en geldt bovendien als referentie in opleidingen door docenten, stagemeesters en studenten.

Download de gids 2022 in afdrukbaar formaat.

Download de steekkaart van eerste uitgifte informatie voor apothekers.

 

  • Richtlijn voor het rationeel voorschrijven van antibiotica in de tandartspraktijk

Eind 2020 publiceerde het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) een richtlijn over het rationeel gebruik van antibiotica in de tandartsenpraktijk. Naar aanleiding van deze publicatie is vanuit het RIZIV in het kader van een sensibiliseringscampagne een individuele feedback opgesteld die werd opgestuurd naar de tandartsen en tandarts-specialisten in de parodontologie. Deze feedback heeft tot doel om aan te zetten tot zelfreflectie en bevordering van Evidence-based Practice.

Om de tandartsen te ondersteunen heeft BAPCOC deze richtlijn in een handige steekkaart gegoten.

Download de steekkaart voor tandartsen.

  • Klinische praktijkrichtlijnen (WOREL)

Gedetailleerde klinische praktijkrichtlijnen zijn ontwikkeld door WOREL (Werkgroep Ontwikkeling Richtlijnen Eerste Lijn) voor een reeks indicaties. 

- Aanpak van acute otitis media in de eertse lijn

- Aanhoudende hoest bij kinderen in de eerste lijn

- Acute keelpijn

- Acute rhinosinusitis

- Acne

- Cystitis bij de vrouw

- Vaginitis/vaginose

- Diagnose, behandeling, opvolging en verwijzing van infecties met Chlamydia trachomatis (CT) in de eerste lijn

  • Richtlijnen Lyme (2024)

Download de gids (2024)

 

  • Verantwoord voorschrijfgedrag in het kader van thuisbehandeling van patiënten met mogelijke of bevestigde COVID-19 : hier

Voorschrift met voorzichtigheid in het kader van thuiszorg voor mogelijke of bevestigde COVID-19-patiënten. De Belgische gezondheidsautoriteiten en experts, waaronder die van BAPCOC, roepen op om geen antibiotica voor te schrijven voor de thuisbehandeling van mogelijke of bevestigde COVID-19-patiënten, inclusief azithromycine.

Opleiding en vorming

E-learnings:

  • Aanpak en preventie van urineweginfecties: klik hier (E-learning platform van FOD Volksgezonheid en RIZIV)

Deze E-learning  helpt u de zorg te optimaliseren inzake preventie, beheersing en aanpak van urineweginfecties (UWI). Meer bepaald heeft ze tot doel uw kennis bij te schaven m.b.t. de diagnostiek van UWI, indicaties, materiaalkeuze, kwaliteitsindicatoren en zorgbundels alsmede de zorg bij de aanwezigheid én het verwijderen van een urethrale katheter. 

Er wordt u verder de mogelijkheid gegeven uw kennis ter zake te testen. De verschillende hoofdstukken bieden kennisvragen aan;  waarbij u na ieder antwoord de meest actuele achtergrondinformatie krijgt aangaande de vraagstelling.

  • Veilig minder antibiotica? : klik hier (E-learning platform van FOD Volksgezonheid en RIZIV)

Deze trainingen kunnen u helpen om effectief en veilig minder antibiotica voor te schrijven bij patiënten met een luchtweginfectie.

  • Antibiotica bij huid- en urogenitale infecties? De BAPCOC-gids biedt hulp! : klik hier

In deze e-learning leer je:

  • enkele basisprincipes rond goed gebruik van antibiotica
  • aanbevelingen opzoeken over urogenitale en huidinfecties in de nieuwe BAPCOC-gids
  • deze kennis toepassen in casussen.

Deze e-learning is ontwikkeld vanuit het standpunt van de huisarts, maar kan zeker ook voor officina-apothekers nuttig zijn om de kennis over antibioticagebruik up to date te houden!

Implementatieproject -  Lokaal antibioticastewardship luchtweginfecties

Evikey, het nationale netwerk van gezondheidsactoren en Evidence-Based Practice, ondersteunt financieel een implementatieproject dat wordt uitgevoerd door Domus Medica in samenwerking met een consortium van universiteiten. Dit project heeft tot doel de voorschrijfpraktijken van huisartsen te verbeteren en de zelfzorgvaardigheden van patiënten voor veelvoorkomende luchtweginfecties te versterken.

Het project focust op zogenaamde local champions, dat zijn zorgverleners die verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van zorg voor luchtweginfecties binnen hun praktijk, kring of eerstelijnszone. Het maakt ook gebruik van procesfacilitators, externe professionals die de local champions en andere zorgverleners ondersteunen bij de implementatie van aanbevolen praktijken.

Belangrijke onderdelen van het project zijn het audit- en feedbackproces, het identificeren van obstakels die het aannemen van adequate voorschrijfpraktijken door artsen belemmeren, en het bieden van oplossingen om deze obstakels te overwinnen.

Deelnemende huisartsen ontvangen regelmatig informatie over hun consultaties en antibioticavoorschriften voor veelvoorkomende luchtweginfecties en kunnen de ontwikkeling van hun voorschrijfgedrag analyseren met behulp van hun local champions.

In het kader van het project is een digitale toolkit  ontwikkeld. Deze bevat een reeks hulpmiddelen voor local champions en artsen, en biedt een overzicht van de belangrijkste determinanten die een optimale antibioticavoorschrijving belemmeren. Daarnaast stelt de toolkit diverse effectieve interventies voor om deze barriers te overwinnen

Meer informatie over het implementatieproject via deze link.

Monitoring

België:

BELMAP (EN) : One health report on antibiotic use and resistance in Belgium (Sciensano)

Europa:

  • ESAC-Net (European Surveillance of Antimicrobial Consumption Network) is een Europees surveillancenetwerk om het antibioticagebruik in Europa in kaart te brengen, zowel in de ambulante praktijk, het ziekenhuis, als in rust- en verzorgingstehuizen.
  • EARS-Net (European Antimicrobial Resistance Surveillance Network) is een Europees surveillancenetwerk om het antibioticaresistentie in Europa in kaart te brengen.

Audit en feedback

Indicatoren voor doelmatig voorschrijven van antibiotica door huisartsen

In 2023 heeft de Nationale Raad voor Kwaliteitspromotie (NRKP) drie indicatoren geïntroduceerd om huisartsen te ondersteunen bij het doelmatig voorschrijven van antibiotica.

De kwantitatieve indicator geeft het percentage patiënten met een voorschrift voor een antibioticum weer ten opzichte van het totale aantal patiënten met een voorschrift voor een farmaceutische specialiteit. Deze indicator streeft naar een 40% daling in antibioticavoorschriften door huisartsen, met accent op situaties waarbij antibiotica overbodig zijn (bv. banale verkoudheid, griep).

De twee kwalitatieve indicatoren focussen op het juiste gebruik van zogenaamde “tweedelijnsantibiotica”, antibiotica die voorbehouden zijn voor specifieke situaties:

Een indicator die het percentage van “zuivere” amoxicilline (dus niet in combinatie met clavulaanzuur) ten opzichte van het totaal aantal voorschriften amoxicilline (met inbegrip van de combinatie met clavulaanzuur) toont.

Een indicator die toont welk percentage van het totaal aantal voorgeschreven en terugbetaalde antibiotica bestaat uit amoxicilline in combinatie met clavulaanzuur, cefalosporines, chinolonen en macroliden.

Hoe zal dit verlopen? Er werd reeds een sensibiliseringsbrief rondgestuurd over het volgen van de indicatoren. Binnen de 6 maanden ontvangen huisartsen informatie over hun positie ten opzichte van de indicatoren. Eén jaar na deze publicatie wordt de naleving van de indicatoren geëvalueerd.

Meer informatie via deze link .

Antibioticabarometer in de huisartsgeneeskunde

Het elektronisch medisch dossier (EMD) heeft in de huisartsgeneeskunde de afgelopen decennia een steeds belangrijkere plaats ingenomen. Goed gebruik van het EMD leidt tot gestructureerde en overzichtelijke patiëntendossiers, maar helpt artsen ook zicht te krijgen op de populatie die ze verzorgen en de kwaliteit van zorg die ze leveren.

Tijdens de COVID-pandemie werd het barometer principe ontwikkeld in de huisartsen EMDs.

Barometers maken gebruik van AUDIT en feedback.

Een AUDIT is een automatische extractie van gegevens uit het EMD, op basis van één of meerdere query’s. Met een query kan berekend worden hoeveel patiënten aan een bepaalde kwaliteitsindicator voldoen. Deze gegevens worden geaggregeerd op praktijkniveau.

Met feedback krijgen huisartsen zicht op hun kwaliteit van zorg. Met behulp van benchmarking kunnen praktijken dan hun resultaten vergelijken met andere praktijken in hun netwerk of regio.

In 2023 werd op vraag van het RIZIV de antibioticabarometer ontwikkeld. Deze stelt alle Belgische huisartsen die werken met een gehomologeerd EMD in staat zicht te krijgen op de kwaliteit van hun antibioticabeleid. Op 23 oktober 2023 was de eerste barometer beschikbaar bij de deelnemende huisartsen die met het EMD CareConnect werken. Tegen 21 december 2023 zullen de andere EMD-ontwikkelaars aan hun gebruikers ook de mogelijkheid tot inschrijving bieden. Inschrijving voor de barometers werd in 2023 opgenomen als een criterium voor de geïntegreerde praktijkpremie. Praktijken die deelnemen aan deze barometer kunnen in aanmerking komen voor een praktijkpremie van 6.000 euro.

De antibioticabarometer meet driemaandelijks de incidentie van luchtweginfecties en cystitis (op basis van de ingegeven ICPC-codes) , het percentage infecties behandeld met antibiotica, het percentage patiënten dat een eerstekeuzeantibioticum (op basis van de BAPCOC richtlijnen van 2022, zie BAPCOC gids) kreeg en het percentage chinolonvoorschriften tegenover het globaal antibioticagebruik (bij luchtweginfecties en cystitis).

Verschil tussen antibioticabarometer en NRKP-indicatoren

De antibioticabarometer is in alle EMD-pakketten beschikbaar. Daarnaast zijn recent ook 3 NRKP-indicatoren (Nationale Raad voor KwaliteitsPromotie, RIZIV) voor het doelmatig voorschrijven van antibiotica door huisartsen gepubliceerd in het Staatsblad. Hoewel beide initiatieven gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van het voorschrijven van antibiotica, staan deze volledig los van elkaar.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen de antibioticabarometer en de NRKP-indicatoren van het RIZIV. 

 

ANTIBIOTICA-BAROMETER

NRKP-INDICATOREN ANTIBIOTICA

DOEL

Ondersteunen van huisartsenpraktijken, dit is geen controle-instrument. 

Vastleggen van verantwoordingsdrempels voor het voorschrijfgedrag van antibiotica (met jaarlijkse evaluatie en individuele feedback met eventuele controle à posteriori door de Dienst Geneeskundige Evaluatie en Controle (DGEC)). 

REDEN

Motivatie voor kwaliteitsvol voorschrijven van antibiotica door inzicht te bieden in het voorschrijfgedrag van de eigen praktijk. 

België is binnen de EU één van de grootste antibioticaverbruikers. Het Rekenhof en de Europese commissie dringen aan op het instellen van indicatoren van manifeste afwijking. 

ONTWIKKELPROCES 

Door en voor huisartsen. 

Door de NRKP op voorstel van de Dienst voor Geneeskundige Evaluatie en Controle (DGEC). 

INDICATOREN GEBASEERD OP

Gegevens in het elektronisch medisch dossier over indicaties en voorschriften (uitgesteld voorschrift telt wel mee). 

Gegevens van afgeleverde terugbetaalde geneesmiddelen (uitgesteld voorschrift telt niet mee). 

NIVEAU DATA-COLLECTIE

Huisartsenpraktijk (samengevoegd). 

Individuele huisarts. 

NIVEAU BESCHIKBAARHEID DATA 

Gegevens op praktijkniveau zijn enkel toegankelijk voor de huisartsen van de eigen praktijk. 

Gegevens van de individuele arts zijn enkel toegankelijk voor het RIZIV. 

CONDITIES BESCHIKBAARHEID DATA

Vrijblijvend, na inschrijven voor deelname aan de barometer via het EMD. Uitschrijven is mogelijk. 

Automatisch. 

WANNEER ZIJN DATA BESCHIKBAAR VOOR WELKE PERIODE

Elk kwartaal voor de periode van de afgelopen 3 maanden. 

Elk jaar tegen midden april voor de data van de afgelopen 5 jaren. 

VOOR VRAGEN KAN U TERECHT BIJ 

huisartsenbarometers@kuleuven.be

indic.dgec.secm@riziv-inami.fgov.be

De antibioticabarometer wordt mogelijk gemaakt met financiële steun van het RIZIV, de technische realisatie door INTEGO/KU Leuven/Healthdata/alle EMD-ontwikkelaars en de inhoudelijke ondersteuning door Cebam (EBM-indicatoren) en het FOD-implementatieproject antibiotica stewardship met steun van de FOD Volksgezondheid en het Evikey-netwerk.

Partners

Federale partners:

  • RIZIV: Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
  • FAGG: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten 
  • Sciensano: Belgisch Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid
  • Evikey: netwerk dat expertisecentra en gezondheidsactoren bijeenbrengt met als doel de kwaliteit van de zorg te verbeteren door de Evidence-Based Practice (EBP) benadering, ten voordele van patiënten en zorgverleners.

Regionale partners:

Verenigingen:

  • Domus Medica
  • SSMG: Société Scientifique de médecine générale
  • APB: Algemene Pharmaceutische Bond

Internationales organisaties

  • ECDC : Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding
  • WHO: Wereldgezondheidsorganisatie
  • CDC: Centra voor ziektecontrole en preventie (USA)
  • OECD: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

Archieven

Publicaties

  • Coenen S, Costers M, De Corte S, De Sutter A, Goossens H. The first European Antibiotic Awareness Day after a decade of improving outpatient antibiotic use in Belgium. Acta Clin Belg 2008; 63: 296-300.
  • Coenen S, Costers M, De Corte S, De Sutter A, Goossens H. Feed Back sur les « campagnes antibiotiques » belges. La Revue de la Médecine Générale 2008;(257):286-9.
  • Goossens H, Coenen S, Costers M, De Corte S, De Sutter A, Gordts B, Laurier L, Struelens M. The Belgian Antibiotic Policy Coordination Committee (BAPCOC). Eurosurveillance 2008; 13 (46): 10-13.
  • De Sutter A, Coenen S. La journée européenne sur le thème des antibiotiques du 18 novembre 2008. Folia Pharmacotherapeutica 2008; 35: 96.