Materiaal voor de ambulante praktijk
- Richtlijnen
- Opleiding en vorming
- Monitoring
- Audit & feedback
- Partners
- Internationale organisaties
- Archieven
Richtlijnen
- Antibioticagids 2022 - met gedeeltelijke update in oktober 2024
Deze volledige editie 2022 is zowel geïntegreerd in het online gecommentarieerd Repertorium van BCFI, als beschikbaar in een afdrukbare PDF.
De gids is bedoeld voor zorgverleners in de eerstelijnsgezondheidszorg in België en geldt bovendien als referentie in opleidingen door docenten, stagemeesters en studenten.
Download de gids 2022 in afdrukbaar formaat.
>> Meer informatie over de update in november 2022:
De Belgische Gids voor anti-infectieuze behandeling in de ambulante praktijk 2021 van BAPCOC kreeg een update in november 2022.
Wegens toenemende resistentie van de gonokok tegen azithromycine en de gewijzigde internationale richtlijnen hieromtrent, werden volgende fiches voor urogenitale infecties aangepast: urethritis, Pelvic Inflammatory Disease, behandeling van asymptomatische SOI en partnerbehandeling, acute prostatitis en orchi-epididymitis.
Bovendien is er een update van de richtlijn voor acute keelpijn, wegens het op de markt komen van Broxil.
Clindamycine is gecommercialiseerd als ovules voor intravaginale toediening als indicatie voor de behandeling van bacteriële vaginose, dit werd aangepast in de fiche acute vulvovaginitis.
Bovendien werden ook de richtlijnen voor het rationeel voorschrijven van antibiotica in de tandartspraktijk geïntegreerd in deze gids.
Download de steekkaart van eerste uitgifte informatie voor apothekers.
- Richtlijn voor het rationeel voorschrijven van antibiotica in de tandartspraktijk
Eind 2020 publiceerde het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) een richtlijn over het rationeel gebruik van antibiotica in de tandartsenpraktijk. Naar aanleiding van deze publicatie is vanuit het RIZIV in het kader van een sensibiliseringscampagne een individuele feedback opgesteld die werd opgestuurd naar de tandartsen en tandarts-specialisten in de parodontologie. Deze feedback heeft tot doel om aan te zetten tot zelfreflectie en bevordering van Evidence-based Practice.
Om de tandartsen te ondersteunen heeft BAPCOC deze richtlijn in een handige steekkaart gegoten.
Download de steekkaart voor tandartsen.
- Klinische praktijkrichtlijnen (WOREL)
Gedetailleerde klinische praktijkrichtlijnen zijn ontwikkeld door WOREL (Werkgroep Ontwikkeling Richtlijnen Eerste Lijn) voor een reeks indicaties.
- Aanpak van acute otitis media in de eertse lijn
- Aanhoudende hoest bij kinderen in de eerste lijn
- Acne
- Richtlijnen Lyme (2024)
- Verantwoord voorschrijfgedrag in het kader van thuisbehandeling van patiënten met mogelijke of bevestigde COVID-19 : hier
Voorschrift met voorzichtigheid in het kader van thuiszorg voor mogelijke of bevestigde COVID-19-patiënten. De Belgische gezondheidsautoriteiten en experts, waaronder die van BAPCOC, roepen op om geen antibiotica voor te schrijven voor de thuisbehandeling van mogelijke of bevestigde COVID-19-patiënten, inclusief azithromycine.
- Aanpak van SOA's door de eerste lijn : hier
Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) ontwikkelde deze interactieve tool om u te begeleiden bij consultaties over seksuele gezondheid.
U kan:
- stapsgewijs te werk gaan, van het ter sprake brengen van het onderwerp tot de opvolging na behandeling,
- onmiddellijk naar het gedeelte gaan dat u interesseert, door het tabblad van uw keuze aan te klikken.
Doorheen de tool krijgt u bijkomende informatie. Deze tool is gebaseerd op wetenschappelijk bewijs inzake het testen en behandelen van gonorroe en syfilis (KCE - 2023) en chlamydia (Werkgroep ontwikkeling richtlijnen eerste lijn - 2019).
Deze tool is niet bedoeld voor slachtoffers van verkrachting of incest, want zij vergen een bredere aanpak dan enkel het testen op SOA’s. Hij behandelt evenmin het voorschrijven van een noodpil om zwangerschap te voorkomen.
Opleiding en vorming
Prescription Search Support: Beslissingsondersteunend platform gelanceerd voor studenten geneeskunde en farmacie [SEPTEMBER 2024]
Toegankelijk voor studenten en zorgverleners: hier
In deze fase voor studenten geeft de applicatie ondersteuning op het domein van antimicrobiële middelen, meer bepaald voor de behandeling van luchtweginfecties en urineweginfecties.
Op basis van de indicatie en de aangevinkte patiëntparameters zal de applicatie een aanbeveling doen, gebaseerd op wetenschappelijke evidentie.
De leidraad van de aanbevelingen in de applicatie is de BAPCOC gids, de Belgische gids voor anti-infectueuze behandeling in de ambulante praktijk. Op die manier leren de studenten de aanbevelingen kennen en kunnen ze hun vaardigheden oefenen.
Waarom een beslissingsondersteunende tool?
Zoals reeds aangegeven is de educationele app een voorloper van het professioneel beslissingsondersteunend platform dat we aan voorschrijvers zullen aanbieden. Wat zullen hiervan de voordelen zijn?
De voordelen voor voorschrijvers:
- ze hoeven de richtlijnen van de BAPCOC gids niet meer manueel te raadplegen
- ze hoeven de patiëntparameters niet zelf aan te vinken als deze (gecodeerd) in het elektronisch patiëntendossier staan
- de applicatie zal geïntegreerd zijn in de normale flow van het diagnostisch proces en van het proces voor het aanmaken van de medicatielijn en voorschrift
- ze zullen hun eigen voorschrijfgedrag kunnen vergelijken ten opzichte van het gemiddeld voorschrijfgedrag
- ze kunnen hun patiënten beter informeren over de behandelkeuze die ze gemaakt hebben
Voor de patiënt biedt het gebruik van de applicatie door de arts een houvast dat hun infectie behandeld wordt op basis van de laatst beschikbare wetenschappelijke evidentie.
Voor de overheid biedt de applicatie de mogelijkheid om betere anonieme monitoring te doen door het leggen van een link tussen de voorgestelde behandeling en de vastgestelde diagnose. Op basis daarvan kan beleid rond de strijd tegen antimicrobiële resistentie indien nodig bijgestuurd worden.
Hoe zal het professioneel beslissingsondersteunend platform werken?
De tool zal ondersteuning bieden voor de behandeling van infectieziekten in eerste lijn. Het gebruik van de applicatie is complementair met andere initiatieven in het kader van het Nationaal Actieplan Antimicrobiële Resistentie (NAP-AMR), zoals de antibioticabarometer, het antibiotica stewardship programma, enz.
Met de voordelen die hierboven werden benoemd, is het de bedoeling dat de applicatie een effectieve bijdrage levert aan het evidence-based voorschrijven van antimicrobiële middelen, en dat dus beduidend minder nodeloos antibiotica wordt voorgeschreven. Zo kunnen we de resistentie tegen antibiotica terugdringen, want die resistentie brengt ernstige risico’s voor de volksgezondheid met zich mee. En het overbodig voorschrijven van antibiotica brengt ook potentiële bijwerkingen met zich mee.
De tool voor professionals zal op basis van de indicatie en de patiëntparameters (ofwel automatisch overgenomen uit het elektronisch patiëntendossier, ofwel manueel aangevinkt) een lijst van behandelopties tonen die:
- gebaseerd is op wetenschappelijke evidentie
- aangepast is aan de specifieke situatie van de patiënt.
De voorschrijver behoudt daarbij zijn therapeutische vrijheid in de behandeling van zijn patiënt, en maakt steeds een inschatting op basis van de individuele situatie van de patiënt.
Contactgegevens: pssa@riziv-inami.fgov.be
Plus d'information sur le projet Prescription Search Support: ici
E-learnings:
- Aanpak en preventie van urineweginfecties: klik hier (E-learning platform van FOD Volksgezonheid en RIZIV)
Deze E-learning helpt u de zorg te optimaliseren inzake preventie, beheersing en aanpak van urineweginfecties (UWI). Meer bepaald heeft ze tot doel uw kennis bij te schaven m.b.t. de diagnostiek van UWI, indicaties, materiaalkeuze, kwaliteitsindicatoren en zorgbundels alsmede de zorg bij de aanwezigheid én het verwijderen van een urethrale katheter.
Er wordt u verder de mogelijkheid gegeven uw kennis ter zake te testen. De verschillende hoofdstukken bieden kennisvragen aan; waarbij u na ieder antwoord de meest actuele achtergrondinformatie krijgt aangaande de vraagstelling.
- Veilig minder antibiotica? : klik hier (E-learning platform van FOD Volksgezonheid en RIZIV)
Deze trainingen kunnen u helpen om effectief en veilig minder antibiotica voor te schrijven bij patiënten met een luchtweginfectie.
De e-learning bestaat uit twee delen:
1) TRACE-INTRO - 10 minuten
2) GRACE INTRO - 1 uur - Bijgewerkt in november 2023
We raden aan om eerst TRACE en vervolgens GRACE INTRO te volgen. TRACE vat in 10 minuten de meest overtuigende elementen van de e-learning GRACE INTRO samen. In GRACE INTRO worden videofragmenten expliciet gebruikt om situaties te illustreren die u tijdens uw consultaties kunt tegenkomen. De training streeft naar een veilige en effectieve aanpak voor patiënten die met klachten van acute hoest op consultatie komen, door het aanleren van effectieve communicatieve vaardigheden en het interactieve gebruik van een patiëntenbrochure tijdens het consult.
Download de informatiefolder voor de patiënt.
- Antibiotica bij huid- en urogenitale infecties? De BAPCOC-gids biedt hulp! : klik hier (BCFI)
In deze e-learning leer je:
- enkele basisprincipes rond goed gebruik van antibiotica
- aanbevelingen opzoeken over urogenitale en huidinfecties in de nieuwe BAPCOC-gids
- deze kennis toepassen in casussen.
Deze e-learning is ontwikkeld vanuit het standpunt van de huisarts, maar kan zeker ook voor officina-apothekers nuttig zijn om de kennis over antibioticagebruik up to date te houden!
Implementatieproject - Lokaal antibioticastewardship luchtweginfecties
Evikey, het nationale netwerk van gezondheidsactoren en Evidence-Based Practice, ondersteunt financieel een implementatieproject dat wordt uitgevoerd door Domus Medica in samenwerking met een consortium van universiteiten. Dit project heeft tot doel de voorschrijfpraktijken van huisartsen te verbeteren en de zelfzorgvaardigheden van patiënten voor veelvoorkomende luchtweginfecties te versterken.
Het project focust op zogenaamde local champions, dat zijn zorgverleners die verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van zorg voor luchtweginfecties binnen hun praktijk, kring of eerstelijnszone. Het maakt ook gebruik van procesfacilitators, externe professionals die de local champions en andere zorgverleners ondersteunen bij de implementatie van aanbevolen praktijken.
Belangrijke onderdelen van het project zijn het audit- en feedbackproces, het identificeren van obstakels die het aannemen van adequate voorschrijfpraktijken door artsen belemmeren, en het bieden van oplossingen om deze obstakels te overwinnen.
Deelnemende huisartsen ontvangen regelmatig informatie over hun consultaties en antibioticavoorschriften voor veelvoorkomende luchtweginfecties en kunnen de ontwikkeling van hun voorschrijfgedrag analyseren met behulp van hun local champions.
In het kader van het project is een digitale toolkit ontwikkeld. Deze bevat een reeks hulpmiddelen voor local champions en artsen, en biedt een overzicht van de belangrijkste determinanten die een optimale antibioticavoorschrijving belemmeren. Daarnaast stelt de toolkit diverse effectieve interventies voor om deze barriers te overwinnen
Meer informatie over het implementatieproject via deze link.
Monitoring
België:
BELMAP (EN) : One health report on antibiotic use and resistance in Belgium (Sciensano)
Europa:
- ESAC-Net (European Surveillance of Antimicrobial Consumption Network) is een Europees surveillancenetwerk om het antibioticagebruik in Europa in kaart te brengen, zowel in de ambulante praktijk, het ziekenhuis, als in rust- en verzorgingstehuizen.
- EARS-Net (European Antimicrobial Resistance Surveillance Network) is een Europees surveillancenetwerk om het antibioticaresistentie in Europa in kaart te brengen.
Word lid van het Netwerk van huisartsenpeilpraktijken
Het netwerk bestaat uit ongeveer 100 huisartsenpraktijken in heel België, die elke week gegevens rapporteren over diverse besmettelijke en niet-besmettelijke ziekten. Hierdoor kan de incidentie en prevalentie van verschillende gezondheidsproblemen en hun kenmerken bestudeerd worden. Door epidemiologische informatie en informatie over de zorg in de huisartsenpraktijk te leveren, helpen de huisartsenpeilpraktijken de beleidsmakers prioriteiten te bepalen en het gezondheidsbeleid te beoordelen.
Audit en feedback
Indicatoren voor doelmatig voorschrijven van antibiotica door huisartsen
In 2023 heeft de Nationale Raad voor Kwaliteitspromotie (NRKP) drie indicatoren geïntroduceerd om huisartsen te ondersteunen bij het doelmatig voorschrijven van antibiotica.
De kwantitatieve indicator geeft het percentage patiënten met een voorschrift voor een antibioticum weer ten opzichte van het totale aantal patiënten met een voorschrift voor een farmaceutische specialiteit. Deze indicator streeft naar een 40% daling in antibioticavoorschriften door huisartsen, met accent op situaties waarbij antibiotica overbodig zijn (bv. banale verkoudheid, griep).
De twee kwalitatieve indicatoren focussen op het juiste gebruik van zogenaamde “tweedelijnsantibiotica”, antibiotica die voorbehouden zijn voor specifieke situaties:
Een indicator die het percentage van “zuivere” amoxicilline (dus niet in combinatie met clavulaanzuur) ten opzichte van het totaal aantal voorschriften amoxicilline (met inbegrip van de combinatie met clavulaanzuur) toont.
Een indicator die toont welk percentage van het totaal aantal voorgeschreven en terugbetaalde antibiotica bestaat uit amoxicilline in combinatie met clavulaanzuur, cefalosporines, chinolonen en macroliden.
Hoe zal dit verlopen? Er werd reeds een sensibiliseringsbrief rondgestuurd over het volgen van de indicatoren. Binnen de 6 maanden ontvangen huisartsen informatie over hun positie ten opzichte van de indicatoren. Eén jaar na deze publicatie wordt de naleving van de indicatoren geëvalueerd.
Meer informatie via deze link .
Antibioticabarometer in de huisartsgeneeskunde
Het elektronisch medisch dossier (EMD) heeft in de huisartsgeneeskunde de afgelopen decennia een steeds belangrijkere plaats ingenomen. Goed gebruik van het EMD leidt tot gestructureerde en overzichtelijke patiëntendossiers, maar helpt artsen ook zicht te krijgen op de populatie die ze verzorgen en de kwaliteit van zorg die ze leveren.
Tijdens de COVID-pandemie werd het barometer principe ontwikkeld in de huisartsen EMDs.
Barometers maken gebruik van AUDIT en feedback.
Een AUDIT is een automatische extractie van gegevens uit het EMD, op basis van één of meerdere query’s. Met een query kan berekend worden hoeveel patiënten aan een bepaalde kwaliteitsindicator voldoen. Deze gegevens worden geaggregeerd op praktijkniveau.
Met feedback krijgen huisartsen zicht op hun kwaliteit van zorg. Met behulp van benchmarking kunnen praktijken dan hun resultaten vergelijken met andere praktijken in hun netwerk of regio.
In 2023 werd op vraag van het RIZIV de antibioticabarometer ontwikkeld. Deze stelt alle Belgische huisartsen die werken met een gehomologeerd EMD in staat zicht te krijgen op de kwaliteit van hun antibioticabeleid. Op 23 oktober 2023 was de eerste barometer beschikbaar bij de deelnemende huisartsen die met het EMD CareConnect werken. Tegen 21 december 2023 zullen de andere EMD-ontwikkelaars aan hun gebruikers ook de mogelijkheid tot inschrijving bieden. Inschrijving voor de barometers werd in 2023 opgenomen als een criterium voor de geïntegreerde praktijkpremie. Praktijken die deelnemen aan deze barometer kunnen in aanmerking komen voor een praktijkpremie van 6.000 euro.
De antibioticabarometer meet driemaandelijks de incidentie van luchtweginfecties en cystitis (op basis van de ingegeven ICPC-codes) , het percentage infecties behandeld met antibiotica, het percentage patiënten dat een eerstekeuzeantibioticum (op basis van de BAPCOC richtlijnen van 2022, zie BAPCOC gids) kreeg en het percentage chinolonvoorschriften tegenover het globaal antibioticagebruik (bij luchtweginfecties en cystitis).
Verschil tussen antibioticabarometer en NRKP-indicatoren
De antibioticabarometer is in alle EMD-pakketten beschikbaar. Daarnaast zijn recent ook 3 NRKP-indicatoren (Nationale Raad voor KwaliteitsPromotie, RIZIV) voor het doelmatig voorschrijven van antibiotica door huisartsen gepubliceerd in het Staatsblad. Hoewel beide initiatieven gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van het voorschrijven van antibiotica, staan deze volledig los van elkaar.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste verschillen tussen de antibioticabarometer en de NRKP-indicatoren van het RIZIV.
|
ANTIBIOTICA-BAROMETER |
NRKP-INDICATOREN ANTIBIOTICA |
---|---|---|
DOEL |
Ondersteunen van huisartsenpraktijken, dit is geen controle-instrument. |
Vastleggen van verantwoordingsdrempels voor het voorschrijfgedrag van antibiotica (met jaarlijkse evaluatie en individuele feedback met eventuele controle à posteriori door de Dienst Geneeskundige Evaluatie en Controle (DGEC)). |
REDEN |
Motivatie voor kwaliteitsvol voorschrijven van antibiotica door inzicht te bieden in het voorschrijfgedrag van de eigen praktijk. |
België is binnen de EU één van de grootste antibioticaverbruikers. Het Rekenhof en de Europese commissie dringen aan op het instellen van indicatoren van manifeste afwijking. |
ONTWIKKELPROCES |
Door en voor huisartsen. |
Door de NRKP op voorstel van de Dienst voor Geneeskundige Evaluatie en Controle (DGEC). |
INDICATOREN GEBASEERD OP |
Gegevens in het elektronisch medisch dossier over indicaties en voorschriften (uitgesteld voorschrift telt wel mee). |
Gegevens van afgeleverde terugbetaalde geneesmiddelen (uitgesteld voorschrift telt niet mee). |
NIVEAU DATA-COLLECTIE |
Huisartsenpraktijk (samengevoegd). |
Individuele huisarts. |
NIVEAU BESCHIKBAARHEID DATA |
Gegevens op praktijkniveau zijn enkel toegankelijk voor de huisartsen van de eigen praktijk. |
Gegevens van de individuele arts zijn enkel toegankelijk voor het RIZIV. |
CONDITIES BESCHIKBAARHEID DATA |
Vrijblijvend, na inschrijven voor deelname aan de barometer via het EMD. Uitschrijven is mogelijk. |
Automatisch. |
WANNEER ZIJN DATA BESCHIKBAAR VOOR WELKE PERIODE |
Elk kwartaal voor de periode van de afgelopen 3 maanden. |
Elk jaar tegen midden april voor de data van de afgelopen 5 jaren. |
VOOR VRAGEN KAN U TERECHT BIJ |
De antibioticabarometer wordt mogelijk gemaakt met financiële steun van het RIZIV, de technische realisatie door INTEGO/KU Leuven/Healthdata/alle EMD-ontwikkelaars en de inhoudelijke ondersteuning door Cebam (EBM-indicatoren) en het FOD-implementatieproject antibiotica stewardship met steun van de FOD Volksgezondheid en het Evikey-netwerk.
Partners
Federale partners:
- RIZIV: Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
- FAGG: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten
- Sciensano: Belgisch Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid
- Evikey: netwerk dat expertisecentra en gezondheidsactoren bijeenbrengt met als doel de kwaliteit van de zorg te verbeteren door de Evidence-Based Practice (EBP) benadering, ten voordele van patiënten en zorgverleners.
Regionale partners:
- AVIQ (Wallonië)
- Departement Zorg (Vlaanderen)
- Vivalis (Brussel)
Verenigingen:
- Domus Medica
- SSMG: Société Scientifique de médecine générale
- APB: Algemene Pharmaceutische Bond
Internationales organisaties
- ECDC : Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding
- WHO: Wereldgezondheidsorganisatie
- CDC: Centra voor ziektecontrole en preventie (USA)
- OECD: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
Archieven
Publicaties
- Coenen S, Costers M, De Corte S, De Sutter A, Goossens H. The first European Antibiotic Awareness Day after a decade of improving outpatient antibiotic use in Belgium. Acta Clin Belg 2008; 63: 296-300.
- Coenen S, Costers M, De Corte S, De Sutter A, Goossens H. Feed Back sur les « campagnes antibiotiques » belges. La Revue de la Médecine Générale 2008;(257):286-9.
- Goossens H, Coenen S, Costers M, De Corte S, De Sutter A, Gordts B, Laurier L, Struelens M. The Belgian Antibiotic Policy Coordination Committee (BAPCOC). Eurosurveillance 2008; 13 (46): 10-13.
- De Sutter A, Coenen S. La journée européenne sur le thème des antibiotiques du 18 novembre 2008. Folia Pharmacotherapeutica 2008; 35: 96.